زردی نوزاد شایع ترین عارضه ای است که نوزادان تازه متولد شده را درگیر می نماید.

نوزاد در بدو تولد بدلیل دریافت اکسیژن کافی از هوای آزاد نیازی به گلبول های اضافی نداشته و با تخریب آنها و کاهش میزان هموگلوبین و تبدیل هموگلوبین اضافی به بیلی روبین، زردی در نوزاد ایجاد می شود، ولی بدلیل عدم توانایی کافی کبد در دفع بیلی روبین در بدو تولد و کمبود فعالیت گلوکورونیک تراتسفر از در روزهای اول تولد عدم دفع بیلی روبین های اضافی زردی فیزیولوژیک ایجاد می شود. اکثراً نوزادان در چند روز اول زندگی خود زرد می شوند. البته احتمال وقوع این عارضه در نوزادان نارس بیش از نوزادان رسیده است.
اولین جایی که زردی نوزاد در آن مشاهده می شود ، چشم نوزاد است به تدریج سینه ، شکم و پاهای نوزاد نیز ممکن است زرد شوند.

هر نوزادی که زرد می شود حتی اگر حال عمومی او خوب باشد بایستی در اولین فرصت توسط پزشک معاینه شود زیرا زردی شدید ممکن است باعث عقب ماندگی ذهنی و حتی مرگ نوزاد شود. معمولا ۶۰ درصد نوزادان سالم پس از تولد دچار زردی نوزاد می‌شوند و در مواردی که نوزاد نارس باشد این مورد به ۸۰ درصد می‌رسد. البته اینها مواردی است که زردی نوزاد ظاهر می‌شود، ولی در مواردی هم، از آنجا که زردی نوزاد کم است، نمی‌توان آن را تشخیص داد و فقط با آزمایش می‌توان فهمید که بیلی‌روبین نوزاد در حد عادی است که این مورد رایج و معمول است.

تشخیص زردی نوزاد

زردی نوزاد تنها یک علامت دارد و آن زرد شدن سفیدی چشم، بدن و مخاط‌ ها است و باید نسبت به آن کمی حساس بود. گاهی والدین و حتی پزشکان و پرستاران نیز در ارزیابی زردی دچار اشکال می‌شوند.
البته راهنمایی‌هایی وجود دارد. مثلا اگر تنها سر و صورت مبتلا به زردی نوزاد باشد و سینه و شکم و اندام‌ها زرد نباشد یعنی درجه زردی نوزاد بالا نیست اما هرچه زردی پایین‌تر بیاید حاکی از آن است که میزان زردی در حال افزایش است و هرچه به پاها برسد یعنی درجه زردی نوزاد بالاتر و نگران‌کننده‌تر است. در بسیاری از موارد ارزیابی چشمی کافی نبوده و پزشکان با دادن آزمایش خون مقدار زردی و نوع زردی را تعیین می‌کنند.

انواع زردی در نوزادان

زردی نوزاد دو نوع است:

زردی مستقیم

زردی غیرمستقیم

آنچه اغلب در نوزادان اتفاق می‌افتد زردی نوزاد غیرمستقیم است که می‌تواند به بافت مغزی خسارت بزند. زردی نوزاد مستقیم چندان مشکل‌ساز نیست مگر اینکه نوزاد مبتلا به عفونت یا ناراحتی کبدی باشد. البته همیشه زردی تنها علامت نیست.
اگر در کنار زردی علایم دیگری مانند بی‌حالی یا شیر خوب نخوردن یا بالا و پایین بودن درجه حرارت بدن وجود داشت احتمال خطر بالاتر است و مراجعه به پزشک باید با سرعت بیشتری صورت بگیرد. زردی نوزاد تقریباً در تمامی نوزادان به درجات متفاوتی دیده می شود. لازم به ذکر است که نوع زردی نوزاد با بزرگسالان متفاوت است لذا علل ایجاد آن، نحوه درمان و عوارض زردی نوزاد نیز متفاوت است. تولید بیلی روبین در جنین داخل رحمی نیز وجود دارد ولی این ماده از طریق جفت به خون مادر منتقل شده و از طریق کبد مادر دفع می شود.

لذا نوزادی که بدنیا می آید بجز در موارد خاص در ۲۴ ساعت اول زندگی زردی ندارد از روز دوم تولد به بعد نوزاد بتدریج زرد می شود تا اینکه در نوزادان رسیده و وزن تولد بالای ۲۵۰۰ گرم در روز سوم تا پنجم تولد و در نوزادان نارس و وزن کمتر از ۲۵۰۰ گرم در روز پنجم تا هفتم تولد به حداکثر مقدار خود می رسد و پس از آن بتدریج زردی نوزاد کاهش می یابد. زردی نوزاد نارس دیرتر ولی شدیدتر از نوزادان رسیده بالا می رود و عوارض ناشی از آن در نوزادان نارس بیشتر از نوزادان رسیده است لذا زردی نوزاد نارس توجه بیشتری لازم دارد.
نوزادانی که بیشتر در معرض افزایش زردی می باشند.

الف- اگر مادر گروه خون O داشته باشد ولی نوزاد گروه خون A یا B داشته باشد.

ب- اگر مادر Rh منفی و نوزاد Rh مثبت داشته باشد. بخصوص اگر مادر آمپول درگام حین حاملگی و بعد از زایمان دریافت نکرده باشد و به ویژه در زایمان های دوم به بعد.

ج- سابقه زردی در فرزندان قبلی

د- عدم دریافت کافی شیر مادر در روزهای اول زندگی

ه- نوزادان نارس (سن حاملگی کمتر از ۳۷ هفته)

و- نوزادان با وزن تولد کمتر از ۲۵۰۰ گرم

ز- نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت

ح- نوزاد مبتلا به فاوویسم

درمان زردی نوزاد

اگر چه زردی یکی از شایعترین بیماریهای دوران نوزادی بوده و گاه عوارض خیلی بدی بر جای می گذارد در عین حال درمان نسبتاً آسان و موثر دارد. زردی نوزاد را می توان توسط لامپهای مخصوص با طیف نوری خاص و با ارتفاع مشخص از نوزاد و در مدت زمان مناسب درمان کرد.
لامپهای مهتابی معمولی که در منزل استفاده می شود برای درمان زردی نوزاد مناسب نیستند و گاه خطراتی را بدنبال دارند. هنگامی که نوزاد زیر لامپ مخصوص زردی نوزاد گذاشته می شود می بایست لخت بوده و فقط چشمها و قسمت تناسلی پوشیده باشد (چشم بند و پوشک داشته باشد) می بایست دقت کرد که چشم بند روی بینی نوزاد را نپوشاند و مشکل تنفسی برای او ایجاد نکند.

استفاده صحیح از فتوتراپی

فاصله نوزاد تا لامپ باید 20 تا 40 سانتی متر باشد.

می بایست در مدتی که زیر لامپ قرار دارد بسته به نیاز نوزاد که حدوداً هر ۳-۲ ساعت می باشد مادر، نوزاد را از زیر لامپ خارج کرده و به او شیر بدهد و مجدداً با بستن چشمها او را به زیر لامپ برگرداند. بسته به شدت زردی میزان بیلی روبین نوزاد توسط آزمایش خون هر ۴-۱۲ساعت باید چک شود.

معمولاً وقتی عدد بیلی روبین به کمتر از ۱۲ برسد نور درمانی (فوتوتراپی) قطع می شود. گاهی بیلی روبین به حدی بالاست که برای نوزاد بسیار خطرناک بوده و می بایست سریعاً پایین آورده شود که می تواند علت بالا بودن زردی نوزاد تاخیر والدین در مراجعه به پزشک و یا بیماری نوزاد باشد در این موارد می بایست خون نوزاد سریعاً تعویض شود. تعویض خون نسبت به نور درمانی عوارض بسیار بیشتری دارد لذا می بایست والدین با مراجعه به موقع به پزشک و انجام توصیه های او از رسیدن به مرحله ی تعویض خون پیشگیری کنند ولی در صورتی که پزشک تعویض خون را صلاح بداند مطمئن باشید عوارض زردی نوزاد بالا بسیار بیشتر از عوارض تعویض خون می باشد.

آزمایشات متداول برای تعیین زردی نوزاد

• آزمایش تعیین گروه خون و Rh مادر و نوزاد

• تست بیلی روبین ( مستقیم و غیرمستقیم )

• CBC, Retic

• آنزیم G۶ PD

• كومبس مستقیم(احتمال ناسازگاریABO ، تكرار در صورت منفی بودن نوبت اول )

تدام زردی نوزاد

تداوم زردی نوزاد بعد از ۲ هفته درنوزادان ترم و بعد از ۳ هفته در نوزادان نارس

• ارزیابی از نظر گروه خون و Rh مادر ونوزاد

• بیلیروبین ( مستقیم و غیرمستقیم)

• انجام CBC,Retic

• آنزیم G۶PD

• تست های تیروئید (T۴,TSH)

• كامل وكشت ادرار

• مواد احیاء كننده ادرار

عوارض عدم درمان زردی نوزاد

اگر شدت زردی نوزاد بالا باشد و عدد آن به سرعت افزایش یابد و والدین نوزاد را سریع به پزشک ارجاع ندهند ممکن است زردی سبب بروز مشکلات مغزی در نوزاد شود.

زردی می‌تواند در برخی مناطق مغز نفوذ کرده و

• انواع مشکلات مغزی

• فلج مغزی

• آسیبهای عصبی

• و سایر مشکلات

را پیش آورد.

زردی نوزاد در عین حال که مشکل شایعی است و برای تعداد زیادی از نوزادان رخ می‌دهد و اگر به موقع درمان شود مشکلی ایجاد نمی‌کند.

باورهای غلط در مورد زردی نوزاد

رنگ زرد شیر مادر بخصوص در روزهای اول به هیچ عنوان باعث زردی نوزاد نمی شود.

برعکس شیر دهی مکرر در چند روز اول تولد سبب کاهش زردی نیز می شود. لذا شیر مادر در روزهای اول تولد نباید قطع شود. در موارد نادری که زردی نوزاد بیشتر از ۲ هفته طول کشیده و مقدار آن نزدیک مرز تعویض خون باشد می توان به صلاحدید پزشک مربوطه شیر مادر فقط به مدت 24 تا 48 ساعت قطع گردد و شیر خشک داده شود و مجدداً پس از یک تا دو روز شیر خشک قطع و حتماً فقط شیر مادر داده شود. اشتباهی که گاهی پزشکان انجام می دهند این است که به مادران توصیه می‌کنند به نوزادشان آب قند یا سرم قندی بدهند. این کار بسیار مضر است و آب قند می‌تواند سبب بالا بردن میزان زردی نوزاد شود.
دادن هر چیز غیر از شیر مادر به نوزاد هیچ کمکی به رفع زردی نکرده و حتی می‌تواند مضر باشد.
آیا زردی نوزاد را در خانه می توان درمان کرد؟

اگر عدد زردی خیلی بالا نباشد و نوزاد چند روزه سالم باشد والدین می‌توانند درمان را در خانه زیر دستگاه فتوتراپی انجام دهند. بهتر است دستگاه فتوتراپی استفاده شود نه هر لامپی. دستگاه فتوتراپی لامپ مخصوص و ویژگی‌های مخصوصی دارد که باید آن را از مکان‌های معتبر و مطمئن تهیه کرد. این دستگاه‌ها باید استاندارد بوده و لامپ‌های آن به موقع تعویض شود. کارکرد بیش از ۲ هزار ساعت این لامپ‌ها در کاهش زردی نوزاد نقشی نخواهد داشت. توجه به فاصله این لامپ‌ها از بدن نوزاد و اینکه لامپ محافظ داشته باشد ضروری است تا در صورتی که شکسته شد، پوست نوزاد را دچار سوختگی یا دیگر عوارض نکند. در این شرایط به توصیه پزشک آزمایش خون نوزاد در فواصل مختلف تکرار می‌شود تا میزان زردی نوزاد تعیین شود. اگر حال نوزاد مناسب نباشد یا عدد زردی بالا باشد بهتر است درمان در بیمارستان انجام پذیرد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *